Cumhuriyet’in İlk Anıt Heykelleri

Anıt, şehir meydanlarına dikilen bir kişinin yahut bir olayın kalıcılığını sağlamak ve sonraki kuşaklara sanatsal ve tarihi değerler bırakmak için yapılan heykellerdir. İslam kültürü ile yetişmiş Türk toplumunda heykele karşı durulan tavır, bu sanat alanının gelişimini engellemiş ve ancak Cumhuriyet Döneminde güzel örneklerini ortaya koymaya başlamıştır. Ancak Türk sanatçıları anıt kültürü ile yetişmediği için ve Cumhuriyetin ilk yıllarında plastik sanatlar alanında sanatçı azlığı olduğu için görülen bu ilk anıt heykeller Avrupalı sanatçılara yaptırılmıştır. Avusturyalı sanatçı Heinrich Krippel, İtalyan sanatçı Pietro Canonica, Alman sanatçı Thorak ve Hanak Cumhuriyetin ilk anıtlarını yapan sanatçılar oldular. Anıt heykellerinin yapılmasındaki amaç tamamen ideolojik sebeplerden olup ulusal bilinci güçlendirmek ve ülkede yeni düzeni yerleştirmek adına yapılmıştır. Daha sonraki anıt çalışmalarında ise Türk sanatçılarımız Nijat Sirel, Nusret Suman ve Kenan Yontunç gibi isimlerin de heykelleri Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde yükseldi. Öyle ki bu anıt heykeller Türkiye’nin her yerine yayılarak en ücra köylerdeki Türk halkının dahi benimsemesine ve çocukların Atatürk büstlerini gördükten sonra ilk heykel yapma özentisinin başlamasına neden oldu.

1. Heinrich Krippel – Samsun, Atatük Anıtı

Kaidesi ile birlikte tasarlanan anıt heykelde Atatürk savaşan bir kahraman gibi betimlenmiştir. Bu heykelin çekilmiş ilk fotoğrafıdır.

2. Heinrich Krippel – Ankara Ulus Zafer Anıtı

Kaidesi ile birlikte tasarlanan anıt heykelin kaidesinde çeşitli yazılar ve kabartmalar vadır. Atatürk at üzerinde zafer kazanmış kumandan edasıyla betimlenirken, kaidenin önünde bir asker figürü görülür.

3. Pietro Canonica – İzmir, Cumhuriyet Anıtı

Kaidesi ile birlikte tasarlanan anıt heykelin kaidesinde yer alan yazılarda ve kabartmalarda İzmir’e girerken yaşadığı olaylar anlatılıyor. At üzerinde görülen Atatürk anıtı bronz malzemeden yapılmıştır.

4. Pietro Canonica – İstanbul, Taksim Anıtı

Mezarlıklar kaldırılarak belediye tarafından yaptırılmıştır. Kaidesi ile birlikte 13 metre yüksekliğindedir. 4 yöndede askerler, kadınlar, erkekler görülür ve yüzü peçeli kadınlar Osmanlı Devleti’ni yüzü açık kadınlar yeni Türkiye’yi temsil etmektedir.

5. Nusret Suman – Gaziantep, Atatürk Anıtı

Atatürk şaha kalkmış at üzerinde betimlenir.

6. Nijat Sirel – İzmit, Atatürk Anıtı

Kaidesi mermer, heykel bronzdan yapılmıştır. Kaidesinde görülen defne yaprakları zaferi simgelemektedir. Heykel 6.5 metre yüksekliğindedir.

7. Kenan Yontunç – Çankırı, Atatürk Heykeli

Kaidesiyle birlikte tasarlanan heykelde Anadolu kadını görülmektedir. Atatürk bu heykelinde ayakta olup elinde şapka tutmaktadır. Çünkü şapka devrimi burada yapılmıştır.