Kırım Hanlığı nasıl bir devletti?

Kırım Hanlığı 1400’lü yılların başlarında kurulmuş bir Tatar devletidir, diyebiliriz. Bu hanlık Altın Orda Hanlığı’nın tarihe karışmasından sonra Deşt-i Kıpçak’ta ortaya çıkmış olan hanlıklardan biri ve en uzun ömürlü olanıdır. 1427 yılından 1783’e kadar varlığını devam ettiren Kırım Hanlığı, bu süre içerisinde 1 Haziran 1475’ten 21 Temmuz 1774’e kadar da 299 sene Osmanlılara tabi bir devlet olarak varlığım sürdürmüştür. Bu çerçevede, bir anlamda Kırım Hanlığı’nın Altın Orda’nın varisi olduğunu söylememizde bir mahzur yoktur. Zaten devlet de daha önce, 1239 yılında Altın Orda Devleti’nin kontrol altına aldığı Karadeniz kıyısı dışında kalan iç kesimlerde kurulmuştu. Hanlığın payitahtı 15. asırda Kyer olsa da, daha sonra bu değişti ve Bahçesaray baş şehir oldu. Yönetim Giraylar Hanedanı olarak bilinen ailenin elindeydi. Kırım Hanlığı’nın hükümdarlarına “han,” bunların veliahtlarına ise “kalgay” denirdi. Kalgay, Akmescit’te, yani hanlığın en büyük şehrinde otururdu. Öte yandan hanzâde denilen şehzadeler de vardı ve bunlar doğduktan sonra 6, 7, 8 yaşlarına geldikleri vakit alınıp Kafkasya’ya götürülür, binicilik ve silah eğitimi alıp on sene kadar da oralarda ikamet ettikten sonra geri dönerlerdi. Osmanlı tabiiyeti altında olduğu dönemde Kırım Hanlığı iç yönetiminde bağımsızdı. Kefe şehrinde beylerbeyi payesiyle bir Osmanlı paşası oturur, buradan Kırım Hanlığı’nın içişlerini denetlerdi. Yani böyle bir tekâmül izlemiştir Kırım Hanlığı’nın siyasî serencamı.