Tedavüldeki Banknotlarımızın Arka Yüzleri

1. Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı

5 Türk Lirası banknotunun arka yüzünde “güneş sistemi, atomun yapısı, DNA ve ilk çağ mağara resimleri” gibi motiflerle birlikte kompozisyon içinde Aydın Sayılı'nın da portresi yer alır. Aydın Sayılı, Türkiye’de bilim tarihinin yerleşmesinde önemli pay sahibidir. Harvard Üniversitesi’nde bilim tarihi üzerine doktora yapmış ve bu alanda bir ilke sahip olmuştur. Akademik çalışmalarının yanında, 1947’de Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçilen Sayılı, Atatürk Kültür Merkezi başkanlığı da yaptı. Kopernik, Aristo, Farabi, İbni Sina ve bunun gibi birçok ünlü filozofla ilgili çalışmaları bulunan Sayılı, 1980’de UNESCO Uluslararası Yazar Editör Komitesi’ne seçilmiş ve üstün hizmetlerinden ötürü 1990’da UNESCO Ödülü’nü almıştır.

2. Ord. Prof. Dr. Cahit Arf

Cahit Arf matematik dünyasındaki özgün çalışmalarıyla bilinir. 10 Türk Lirası banknotunun arka yüzünde Cahit Arf portresi ve matematikle alakalı simgeler kullanılmıştır. Başarılı akademik kariyeri sayesinde yurtdışındaki birçok üniversiteye misafir akademisyen olarak davet edilmiştir. Tübitak'ın kurulmasında emeği fazla olan Arf aynı zamanda Tübitak Bilim Kolu'nun ve Türk Matematik Derneği'nin başkanlığını yaptı.1974 Tübitak Bilim Ödülü'nün sahibidir. Hasse-Arf Teoremi adı ile bilinen teoremi matematik dünyasına kazandırdı. Her sene onun anısına ODTÜ'de sempozyum düzenlenmektedir.

3. Mimar Kemaleddin

Beyazıt Camii'nin muhtemel mimarlarından Kemaleddin Bey ile isim benzerliği vardır. Asıl adı Ahmed Kemaleddin'dir. 20 Türk Lirası banknotunun arka yüzünde “Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası”nın çizgisel bir çalışması ve Mimar Kemaleddin'in bir portresi yer alır. Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti adı altında Türkiye'deki ilk meslek odasını kurmuştur. Ünlü Filibe Garı çalışması başarılı olunca Selanik ve Edirne Garı tasarımına imza atmıştır. Mescid-i Aksa'nın restorasyon çalışmaları için bir süre Kudüs'te kalmıştır. Bugün hala ayakta olan birçok yapıda onun imzası vardır. Mimari üzerine görüşlerini içeren notlarını, İlhan Tekeli 1997 yılında "Mimar Kemalettin'in Yazdıkları" ismiyle kitaplaştırmıştır.

4. Fatma Aliye Topuz

Tarihçi Ahmet Cevdet Paşa'nın kızı ve İlk Osmanlı kadın feministlerden Emine Semiye'nin ablasıdır. 50 Türk Lirası banknotunun arka yüzünde “hokka, tüy kalem, kâğıt ve kitap” gibi figürler ile kadın zerafetini simgeleyen “çiçek” motifleri ve Fatma Aliye Topuz'un bir portresi yer alır. Türk edebiyatının ilk kadın romancısı olarak akla gelen ilk isimdir. İlk resmi kadın derneklerinden olan Nisvan-ı Osmaniye İmdat Cemiyeti'ni kurmuştur. Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin de ilk kadın üyesidir. Siyasete de atılan Fatma Aliye Topuz resmi tarihe muhalif görüşlerinden dolayı bir süre edebiyat dünyasından dışlanır. Günümüz yazarlarından Fatma Karabıyık Barbarosoğlu ''Uzak Ülke'' isimli eseriyle Fatma Aliye Topuz'un biyografik romanını yazmıştır.

5. Buhurizade Mustafa Itri

Çiçek ve meyve işleriyle meşgul olduğu için Itri mahlasını kullanıdığı rivayet edilir. 100 Türk Lirası banknotlarının arka yüzünde; notalar, kudüm ve ud gibi enstrümanlar ile Itri portresi bulunur. Mevlevi tarikatına katılmış ve sarayın fasıl heyetine girmiştir. Hâfız Post, Nasrullah Vakıf Halhali, Kasımpaşalı gibi dönemin ünlü isimleri onun ustaları arasındadır. Uzunca bir süre Enderun'da hocalık yapmıştır. Ünlü Segah bestesinin sahibidir. Padişahlara yakınlığından ötürü esirciler kethüdalığı yaparak o köleler sayesinde dünyanın başka yerlerindeki geleneksel müzik üzerine bilgiler edinmiştir. Unesco 2012 yılını Itri yılı ilan etmiştir.

6. Yunus Emre

Doğumu, ölümü ve mezarı hakkında ihtilaflar vardır. 200 Türk Lirası banknotlarının arka yüzünde; anıt mezarı, dizelerinde yer verdiği gül motifi, barışı ve kardeşliği simgeleyen güvercin motifi ile felsefesini en iyi vurgulayan ‘Sevelim, Sevilelim’ dizesi ve Yunus Emre portresi bulunur. 14. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Orta Anadolu havzasında doğup yaşamış bir şair, mutasavvıf ve erendir. Taptuk Emre'nin dervişidir. Arı bir dille yazdığı şiirlerinden dolayı Türkçe'yi en iyi kullanan şair olarak bilinir. Mevlana Celaleddin-i Rumi, Hacı Bektaş-ı Veli, Ahi Evran-ı Veli gibi ilim ve irfan önderleriyle birlikte Yunus Emre, Allah sevgisini, aşk ve güzel ahlakla ilgili düşüncelerini, İslam tasavvufunu işleyerek yüceltmiştir. 1991 yılı UNESCO tarafından Yunus Emre'nin doğumunun 750. yılı olarak anılmıştır.