Adil Giray Han Kimdir?

Çok maceralı bir hayatı olmuştur bu Kırım Hanının. Babası Devlet Giraydan sonra 1577’de han olan kardeşi Semin Mehmet Giray'ın döneminde kalgay olan Adil Giray'ın parlak, etkileyici bir hayat hikâyesi var. Çok cesur ve iyi de bir asker aynı zamanda. Biliyorsunuz, III. Murad zamanında Safevîlere karşı yürütülen mücadelelerde onun mühim bir yeri var. Bu savaşlar sırasında başında olduğu Kırım kuvvetleri ile birlikte Kafkasları aşarak o sırada Şirvan’da bulunan Özdemiroğlu Osman Paşaya iltihak etmiş ve o arada çok zor durumda olduklarını bildiğimiz Osmanlılar bu sayede Safevîlere karşı iyi bir zafer elde etmişlerdi. Fakat muhtemeldir ki başarılarından dolayı biraz da ihtiyatsız olan Adil Giray, kalabalık bir düşman birliğinin hücumu esnasında, çok iyi bir direniş sergilemiş olsa da esir edildi.

Kaynaklarımız, Safevî Şahı tarafından Kazvin’e götürülüp burada bir eve yerleştirildiğini ve her türlü ihtiyacınında karşılandığım kaydederler. Hatta İran Şahı bu kadarıyla da yetinmemiş, Adil Girayı kendisine damat yapmak için sarayına bile almıştır. Fakat orada bir gelişme oluyor, ne olduğunu pek anlamıyoruz. İşin esası, neredeyse şahın gözdesi olan Adil Giray birdenbire gözden düşüyor. İlginç bir şekilde bu süreç içerisinde şahın karısı ve kız kardeşleri ile zina yaptığı gerekçesiyle korucular tarafından katlediliyor. Yani böyle bir hikâyenin doğruluğuna ne kadar inanılabilir, üzerinde belki de derinlemesine bir araştırma yapmak lazım. Çünkü bu tip kopukluklar dönemin saray pratikleri ve âdederi içinde gelişebilecek durumlardan değil. Şahın mahremleri ile esir durumundaki bir Kırım hanının aşk maceraları böyle uluorta nasıl konuşulabilir o zaman, açıkçası yönetimin ahaliyi kontrolü açısından bu da karanlık bir nokta. Sonuçta böyle ilginç ve maceralı bir hayatı olmuştu Adil Giray'ın. Namık Kemal’in Cezmi isimli eserine ilham kaynağı olduğunu bildiğimiz Adil Giray, cesaret ve kahramanlığı ile ün salmıştı. Şiir ile de uğraşmış, kahramanlıkları Türk illerinde yayılmış ve halk destanlarının motiflerinden birini teşkil etmiştir.