Birinci Anafartalar Muharebesi: İngilizler Neden Suvla’dan İlerleyemedi?

Birinci Anafartalar Muharebesi, Çanakkale Cephesi’nin kuzey kanadında 9–10 Ağustos 1915 tarihlerinde gerçekleşen ve Osmanlı ordusunun kesin savunma başarısıyla sonuçlanan kritik bir çatışmadır. 1915 yılının yaz aylarına gelindiğinde, Gelibolu’daki kara savaşları aylarca süren siper muharebelerine dönüşmüş, Nisan ve Mayıs aylarında yapılan çıkarmalar İtilaf Devletleri’ne beklenen ilerlemeyi sağlayamamıştı. İngiliz komutanlığı bu çıkmazı aşmak için yeni bir plan hazırladı: Osmanlı savunmasını kuzeyden yararak Alçıtepe üzerinden Çanakkale Boğazı’na ulaşmak. Bunun için de Anafartalar Ovası ve Suvla Koyu üzerinden geniş çaplı bir çıkarma harekâtı başlatıldı.

6 Ağustos 1915 gecesi İngiliz 9. Kolordusu Suvla Koyu’na çıkarma yaptı. İlk saatlerde ciddi bir direniş görmeyen birlikler kolayca kıyıya yerleşti ancak iç bölgelere ilerlemekte yavaş davrandılar. Araziyi iyi tanımamaları, su kaynaklarının kıtlığı ve komuta kademesindeki kararsızlık bu duraklamanın başlıca nedenleriydi. Bu gecikme Osmanlı kuvvetleri için hayati bir fırsat oldu.

8 Ağustos’ta 5. Ordu Komutanı Liman von Sanders, bölgedeki birlikleri tek elde toplamak amacıyla Anafartalar Grubu Komutanlığı’nı kurarak başına Arıburnu’nda gösterdiği üstün performansla tanınan Albay Mustafa Kemal’i atadı. Mustafa Kemal bölgeye gelir gelmez araziyi inceledi ve düşmanın Kocaçimen Tepeleri ile Conkbayırı’nı ele geçirmesi halinde kuzey savunmasının çökeceğini gördü. Hızla bir plan yaptı ve ertesi sabah taarruza geçme kararı aldı.

9 Ağustos sabahı Osmanlı birlikleri gece boyunca mevzilenmiş, hücum düzenine girmişti. Mustafa Kemal, ön saflarda askerlerine moral verirken süngü takmış piyadeler Kocaçimen, Azmakdere ve Damakçık Bayırı yönünde ilerledi. Şiddetli çatışmalar sonucunda İngiliz birlikleri mevzilerinden sökülüp geri atıldı. Ertesi gün, 10 Ağustos sabahı ise muharebenin dönüm noktası yaşandı. Mustafa Kemal, Conkbayırı’nda topladığı kuvvetlere kesin taarruz emri verdi. Sabahın erken saatlerinde sisin de yardımıyla başlayan süngü hücumu, düşmanı tamamen geri çekilmeye zorladı. Böylece Anafartalar hattı Osmanlı kontrolünde güvence altına alındı.

Muharebe sonucunda İngilizlerin kuzeyden Çanakkale Boğazı’na ulaşma planı başarısız oldu. Osmanlı ordusu yaklaşık 2.500 kayıp verirken, İtilaf Devletleri’nin kayıpları 5.000’e yaklaştı. Birinci Anafartalar, yalnızca taktik bir savunma zaferi değil, aynı zamanda Çanakkale Cephesi’nde stratejik üstünlüğün Osmanlı’ya geçtiği bir dönüm noktasıydı. Mustafa Kemal bu muharebe ile komutanlık yeteneğini bir kez daha kanıtladı; bu başarısı ilerleyen yıllarda hem askeri hem de siyasi kariyerinin temel taşlarından biri oldu. İngilizler için ise bu yenilgi, Ağustos 1915’te başlattıkları son büyük taarruzun boşa çıkması anlamına geldi. Birkaç ay daha cephede tutunmaya çalışsalar da ilerleme umudu kalmamıştı ve Aralık 1915–Ocak 1916’da Gelibolu’dan tamamen çekilmek zorunda kaldılar.

Birinci Anafartalar Muharebesi, Çanakkale Savaşı’nın kaderini tayin eden ve tarihe altın harflerle geçen savunma başarılarından biri olarak, hem askeri tarihte hem de Türk milletinin hafızasında özel bir yere sahiptir.