Haricilik nedir?

Hâricîlik, İslam’ın erken dönemlerinde, özellikle Hz. Ali döneminde Müslümanlar arasında ortaya çıkan, Müslüman toplumun ana bünyesinden koparak ayrışan ilk farklılaşma hareketidir. Hariciliğin kökleri, esasında Hz. Osman dönemine dayanır; zira bu hareketin ilk liderlerinin, Hz. Osman dönemindeki muhalefet hareketi içinde etkili oldukları görülür. İlk dönemler farklı bir siyasal grup, hatta mezhep olarak ortaya çıkan Haricîlik, gelişen hadiselerle birlikte sonraki süreçte, özellikle siyasal görüşlerinin itikâdî boyutlar kazanmasıyla birlikte itikâdî bir mezhep haline gelmiştir.

Hâricîlik, erken dönem İslam tarihinde ortaya çıkıp olay ve gelişmeleri ciddi anlamda yönlendirmiş olan mezheplerden biridir. Zira İslam dünyasında ilk toplumsal şiddet olayı olarak kabul edilen Hz. Osman’ın öldürülmesiyle sonuçlanan hadiseleri toptan üstlenmiş; arkasından Sıffîn ve Nehrevân savaşlarının ortaya çıkmasında etkin biçimde rol oynamışlardır. Nihayet bu sürecin sonunda Hz. Ali de onlar tarafından öldürülmüştür. Bu yüzden Hâricîler, sonraki dönemlerde de genel anlamda muhalif olan bu niteliklerini sürdürerek hem Emevîler, hem de Abbâsîler dönemlerinde siyasal iktidarlara karşı önemli bir muhalif güç olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Onların bu süreçte özellikle halifeliğin (devlet başkanlığı), Ümeyye oğulları, Haşim oğulları ve Abbas oğulları gibi kabilelerin tekelinde olmayıp gerekli şartları taşıyan tüm Müslümanların hakkı olduğunu savunmaları, o dönemin şartlarında oldukça dikkat çekicidir.