Kırım’ın Osmanlı tabiliğine geçişi nasıl oldu?

Bu tabilik öyle birdenbire olmuş bir şey değil, bir süreç var orada. Onu gözden kaçırma tehlikesine düşmemek lazım. Kırım Hanlığı’nın gerçek kurucusu sayılan Hacı Giray, hanlığını 1441'de kurmuştu. Fakat Hacı Giray 1466’da ölünce oğulları taht kavgasına düştü. Mengli Giray ile kardeşi Nurdevlet Han arasında bir hâkimiyet mücadelesinin yaşandığı bu süreçte Kırım ile Osmanlı arasındaki münasebetlerin de başladığını görüyoruz. Bu dönemde Mengli Girayın önce kardeşi karşısında mağlup ve başarısız olup zor günler geçirdiğini, 1467’ye gelindiğinde ise hanlığın idaresini ele geçirdiğini görüyoruz. Ama burada kalıcı bir başarı olmadığı görülüyor. Netice olarak 1474’de iç mücadeleler dolayısıyla Cenevizlilere sığınıyor, fakat Cenevizliler kardeşi ile anlaşıp onu hapsediyorlar. Osmanlı’nın bölgede siyasî bir aktör olarak ortaya çıkması da bu olay ile ilgili zaten. Yani bu bir yerde Kırım’ın iç sorunları ile de alakalı. İşte Mengli Giray Cenevizlilere karşı OsmanlIlardan yardım istiyor. Söz konusu yardım talebini bir tür davet olarak da görebiliriz. Nitekim bunun üzerine Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed 1475’de Gedik Ahmed Paşayı bir donanma ile gönderip Kefeyi ve Kırım sahillerindeki Cenevizlilere ait bütün limanları fethettirmiştir. Tabii o kadarla da kalınmıyor burada. Osmanlı idaresi, Cenevizliler tarafından hapse atılan Mengli Giray'ı ise hapsolmaktan kurtararak hanlığın başına getiriyor ve böylece de tabiiyet ilişkisi somut bir veçheye bürünüyor.

Kırım Hanlığı’nın Osmanlılara tabi olmasından sonra doğal olarak taraflar arasındaki ilişkiler daha da yoğunlaşıyor. Normal olan da budur. Bakıyorsunuz, Osmanlı sultanına tabi olmayı kabul eden Mengli Giray ile Kırım Hanlığı ilk defa 1484 ’de II. Bayezid’in Akkirman seferine katılarak işbirliği yapıyor ve böylece başlıyor Kırım’ın Osmanlıya iştiraki. Bundan sonra Osmanlıların Avrupa’ya yaptıkları seferlerde Kırım hanlarının ordularıyla bulunmaları gelenek haline geliyor. Bunu biliyoruz. Öte yandan kısa zaman içerisinde Kırım hanları Osmanlı padişahları tarafından tayin edilmeye ve Kırım kuvvetleri Osmanlı ordusunun çıktığı seferlere katılmaya başlıyor. Tabii bu böyle kalmıyor, daha ileri gidiliyor, mesela bakıyorsunuz, Kırım ile Osmanlı arasında sıhriyet de kuruluIuyor. Mevcut tarihçi görüşüne göre: Mengli Giray, I. Selim’e (Yavuz) kızını verip Hanedan-ı Al-i Osman ile akraba da oluyor sonraki aşamada.