Tarihte Bugün - 5 Eylül

5 Eylül, Miladi takvime göre yılın 248. (artık yıllarda 249.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 117 gün vardır.

Olaylar

1669 - Girit, Osmanlı İmparatorluğu'nca ilhak edildi.

1698 - Rus Çarı I. Petro, ülkesini batılılaştırma çabalarının bir parçası olarak, din adamları ve köylüler dışında sakal bırakan her erkeğe özel bir vergi yükümlülüğü getirdi.

1795 - ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, ABD'yi yıllık vergiye bağlayan ABD - Osmanlı Sözleşmesi imzalandı.

1800 - Napolyon Bonapart, Malta adasını İngiltere'ye bıraktı. (oysa adayı 1798'de İngilizlerden kendisi almıştı)

1839 - Çin'le İngiltere arasındaki I. Afyon Savaşı başladı.

1882 - İngiltere futbol kulübü olan Tottenham Hotspur FC kuruldu.

1920 - II. Yozgat Ayaklanması başladı.

1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Nazilli, Alaşehir ve Susurluk'a girdi.

1930 - Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey'in 4 Eylül'de İzmir'e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini taşladılar.

1938 - Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimi Osman Selçuk Selçuk tarafından 28 Kasım 1938'de açıldı.

1945 - Türkiye'de çok partili döneme geçişin ilk partisi olan Millî Kalkınma Partisi kuruldu.

1950 - Başvuru fazlalılığı yüzünden, üniversite giriş sınavı uygulaması başlatıldı.

1955 - İstanbul Sultanahmet'te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.

1957 - Jack Kerouac'ın yazdığı Yolda romanı, Amerika Birleşik Devletleri'nde yayınlandı.

1960 - Muhammed Ali (Cassius Clay), 1960 Roma Olimpiyatlarında altın madalya kazandı.

1963 - 20-21 Mayıs'ta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'nce idama mahkûm edildi.

1972 - Münih Katliamı: Filistinli Kara Eylül Hareketi militanları, 1972 Yaz Olimpiyatları için Münih'e gelen İsrailli sporculara ateş açtı; bir sporcu hayatını kaybederken, biri ağır yaralandı, 9 kişi rehin alındı.

1973 - Devlet Film Arşivi'nde yangın çıktı; Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.

1973 - Dünyanın en uzun karayolu tüneli olan Gotthard Zemin Tüneli açıldı.

1991 - Nelson Mandela, Güney Afrika'da Başkan seçildi.

2012 - Afyonkarahisar'da bulunan askeri depoda meydana gelen patlamada, 25 asker öldü.

2021 - Gine'de askeri darbe oldu.

Doğumlar

699 - Ebû Hanîfe, Hanefi mezhebinin kurucusu (ö. 767)

1187 - VIII. Louis, Fransa Kralı (ö. 1226)

1319 - IV. Pedro, Aragon Kralı (ö. 1387)

1567 - Date Masamune, Japon siyasetçi ve Daimyo (ö. 1636)

1568 - Tommaso Campanella, İtalyan şair, yazar ve Platoncu filozof (ö. 1639)

1621 - Juan Andrés Coloma, Elda'nın dördüncü Kontu (ö. 1694)

1638 - XIV. Louis, Fransa Kralı (ö. 1715)

1667 - Giovanni Girolamo Saccheri, İtalyan matematikçi (ö. 1733)

1695 - Carl Gustaf Tessin, İsveçli politikacı (ö. 1770)

1704 - Maurice Quentin de La Tour, Fransız, Rococo tarzlı portreci ressam (ö. 1788)

1722 - Frederick Christian, Saksonya Elektörlüğü Prensi (ö. 1763)

1725 - Jean-Étienne Montucla, Fransız matematikçi (ö. 1799)

1733 - Christoph Martin Wieland, Alman şair, çevirmen (ö. 1813)

1735 - Johann Christian Bach, Alman besteci (ö. 1782)

1750 - Robert Fergusson, İskoç şair (ö. 1774)

1751 - François Joseph Westermann, Fransız devrimci ve komutan (ö. 1794)

1769 - John Shortland, İngiliz deniz subayı (ö. 1810)

1771 - Karl (Teschen Dükü), Avusturya arşidükü, askeri reformcu ve kuramcı (ö. 1847)

1774 - Caspar David Friedrich, Alman ressam (ö. 1840)

1775 - Juan Martín Díez, İspanyol asker ve İspanyol Bağımsızlık Savaşı'nda gerilla lideri (ö. 1825)

1791 - Giacomo Meyerbeer, Alman opera bestecisi (ö. 1864)

1817 - Aleksey Konstantinoviç Tolstoy, Rus yazar (ö. 1875)

1847 - Jesse James, Amerikalı haydut (ö. 1882)

1876 - Wilhelm Ritter von Leeb, Alman Generalfeldmarschall (ö. 1956)

1881 - Otto Bauer, Avusturyalı politikacı (ö. 1938)

1901 - Mario Scelba, İtalyan politikacı (ö. 1991)

1902 - Darryl F. Zanuck, Akademi ödüllü Amerikalı film yapımcısı (ö. 1979)

1905 - Arthur Koestler, Macar asıllı İngiliz yazar (ö. 1983)

1912 - John Cage, Amerikalı besteci, filozof, yazar ve baskıcı (ö. 1992)

1914

Stuart Freeborn, İngiliz makyaj sanatçısı (ö. 2013)

Nicanor Parra, Matematikçi ve şair (ö. 2018)

1915 - Emel Korutürk, Türk ressam ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 6. cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün eşi (ö. 2013)

1920 - Fons Rademakers, Hollandalı senarist ve film yapımcısı (ö. 2007)

1921 - Nazife Güran, Türk besteci (ö. 1993)

1922 - Gisela Trowe, Alman oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2010)

1925 - Annick Alane, Fransız kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2019)

1926 - Mişel bin Abdülaziz el-Suud, Suudi Arabistan Kraliyet ailesi üyesi prens, iş insanı ve siyasetçi (ö. 2017)

1927

Guy Braibant, Fransız hukukçu

Malcolm Allison, İngiliz futbolcu ve teknik direktör

1929

Bob Newhart, Amerikalı varyete sanatçısı ve oyuncu

Andriyan Nikolayev, Çuvaş kökenli Sovyet kozmonotu (ö. 2004)

1930 - Nedret Güvenç, Türk tiyatro sanatçısı ve sinema oyuncusu (ö. 2021)

1933 - Bernt Andersson, İsveçli futbolcu ve teknik direktör (ö. 2020)

1937

Antonio Valentín Angelillo, İtalyan futbolcu ve teknik direktör (ö. 2018)

William Devane, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu

1939 - George Lazenby, Avustralyalı aktör ve eski model

1940 - Raquel Welch, Amerikalı aktris (ö. 2023)

1942 - Werner Herzog, Alman film yönetmeni

1946

Freddie Mercury, Hint asıllı İngiliz müzisyen ve Queen grubunun solisti (ö. 1991)

Loudon Wainwright III, Amerikalı şarkı yazarı, folk şarkıcısı, mizahçı ve oyuncu

1947 - Bruce Yardley, Avustralyalı profesyonel kriketçi ve antrenör (ö. 2019)

1948

İsmail Arca, Türk futbolcu

Benita Ferrero-Waldner, Avusturyalı siyasetçi, eski bakan

1949 - Sami Ezzib, Filistin asıllı İsviçreli hukukçu

1951

Paul Breitner, Alman eski futbolcu

Michael Keaton, Amerikalı aktör

1952 - Kemal Yalçın, Türk yazar ve edebiyatçı

1955 - Cristóbal González-Aller Jurado, İspanyol diplomat

1956 - Samet Aybaba, Türk futbolcu ve teknik direktör

1957 - Emly Starr, Belçikalı şarkıcı

1958 - Tacim Çiçek, Türk şair, eleştirmen ve yazar

1959 - Hüseyin Gelis, Türk iş insanı ve Siemens Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su

1963

Juan Alderete, Meksikalı-Amerikalı müzisyen

Taki Inoue, Eski Japon yarışçı

1964

Frank Farina, Avustralyalı eski futbolcu ve teknik direktör

Sergei Loznitsa, Ukraynalı film yönetmeni

1965 - David Brabham, Avustralyalı Formula 1, Le Mans ve Tur yarışçısı

1966 - Milinko Pantić, Eski Yugoslav millî futbolcu

1967

Salih Kenan Şahin, Türk siyasetçi ve tıp doktoru

Matthias Sammer, Eski futbolcu ve teknik direktör

1968 - Brad Wilk, Amerikalı müzisyen

1969

Leonardo Araújo, Brezilyalı eski millî futbolcu ve teknik direktör

Dweezil Zappa, Amerikalı rock müzik gitaristi

1970 - Lütfiye Selva Çam, Türk siyasetçi

1971 - Will Hunt, Amerikalı müzisyen, besteci ve rock grubu Evanescence'ın davulcusu

1973

Kaan Tangöze, Türk müzisyen ve Duman müzik grubunun solisti

Nedim Akbulut, Türk futbolcu ve teknik direktör

Rose Arianna McGowan, Amerikalı sinema oyuncusu

1974 - Ivo Ulich, Çek eski milli futbolcu

1975 - George Boateng, Hollandalı futbolcu

1976 - Carice van Houten, Hollandalı tiyatro ve sinema oyuncusu

1977

Joseba Etxeberria, İspanyol millî futbolcu

Nazr Mohammed, Amerikalı basketbolcu

1978 - Ceyda Bölünmez Çankırı, Türk siyasetçi

1979 - John Carew, Gambiya asıllı Norveçli eski futbolcu

1980

Franco Costanzo, Arjantinli millî futbolcu

Marianna Madia, İtalyan siyasetçi.

1981 - Esin Sayın Kayser, Türk haber spikeri, sunucu ve müzisyen

1982 - Alexandre Geijo, İspanyol futbolcu

1983

Pablo Granoche, Uruguaylı futbolcu

Fatih Takmaklı, Türk yazar ve iş insanı

1984

Erin Krakow, Amerikalı oyuncu

Annabelle Wallis, İngiliz Aktris

Arif Çoban, Türk Eski futbolcu

1985

Pak Chol-jin, Kuzey Koreli millî futbolcu

Kristi Vangjeli, Arnavut futbolcu

Masaki Iida, Japon futbolcu

1986 - Nayuha Toyoda, Japon millî futbolcu

1987

Yakup Bugun, Türk futbolcu

Tomohiro Yamauchi, Japon eski futbolcu

1988

Felipe Caicedo, Ekvadorlu futbolcu

Nuri Şahin, Türk futbolcu

1989

Elena Delle Donne, Amerikalı profesyonel basketbolcu

José Ángel Valdés, İspanyol futbolcu

1990

Lance Stephenson, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu

Kim Yu-Na, Güney Koreli buz patenci

Franco Zuculini, Arjantinli millî futbolcu

1991

Skandar Keynes, İngiliz aktör

Zeki Yavru, Türk futbolcu

1993 - Anthony "T. J." Warren, Jr, Amerikan basketbol oyuncusu

1994 - Alfonso González, Meksikalı futbolcu

1995 - Caroline Sunshine, Amerikalı dansçı, oyuncu ve şarkıcı

1996 - Lee Su-hyun, Güney Koreli şarkıcı

1997 - Maartje Verhoef, Hollandalı manken

1999 - Alina Hruşına, Avrupa şampiyonu Ukraynalı güreşçi

Ölümler

1165 - Nijō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 78. imparatoru (d. 1143)

1548 - Catherine Parr, İngiltere Kraliçesi (d. 1512)

1857 - Auguste Comte, Fransız matematikçi (d. 1798)

1876 - Manuel Blanco Encalada, Şilili siyasetçi ve Şili'nin ilk Devlet Başkanı (d. 1790)

1877 - Çılgın At, Lakota kızılderililerinin Şefi (d. 1849)

1883 - Gaspare Fossati, İtalyan mimar (d. 1809)

1901 - Ignacij Klemenčič, Sloven fizikçi (d. 1853)

1906 - Ludwig Boltzmann, Avusturyalı fizikçi (d. 1844)

1914 - Charles Péguy, Fransız şair (d. 1873)

1917 - Marian Smoluchowski, Polonyalı fizikçi (d. 1872)

1926 - Karl Harrer, Alman gazeteci ve politikacı (d. 1890)

1937 - David Hendricks Bergey, Amerikalı bakteriyolog (d. 1860)

1948 - Zenón Díaz, Arjantinli eski millî futbolcu (d. 1880)

1953 - Richard Walther Darré, Alman siyasetçi ve Gıda ve Tarım Bakanı (d. 1895)

1956 - Mary Meigs Atwater, Amerikalı dokumacı (d. 1878)

1964 - Olympe Démarez, Fransız avukat (d. 1878)

1970 - Walter Schreiber, Alman SS subayı (d. 1893)

1991 - Fahrelnissa Zeid, Türk ressam (d. 1901)

1993 - Claude Renoir, Fransız görüntü yönetmeni (yönetmen Jean Renoir'ın yeğeni ve ressam Pierre Auguste Renoir'ın torunu) (d. 1914)

1993 - Samim Kocagöz, Türk yazar (d. 1916)

1997 - Georg Solti, Macar asıllı orkestra ve opera şefi (d. 1912)

1997 - Rahibe Teresa, Arnavut hayırsever ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1910)

1999 - Alan Clark, İngiliz siyasetçi, milletvekili ve siyaset yazarı (d. 1928)

2012 - Ediz Bahtiyaroğlu, Türk-Boşnak millî futbolcu (d. 1986)

2013 - Rochus Misch, Nazi Almanyası'nda asker (d. 1917)

2014 - Simone Battle, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1989)

2015 - Setsuko Hara, Japon oyuncu (d. 1920)

2016 - Hugh O'Brian, Amerikalı oyuncu (d. 1925)

2016 - İsrafil Yılmaz, Suriye İç Savaşı'nda savaşmış Türk asıllı Hollandalı militan (d. 1987)

2017 - Nicolaas Bloembergen, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1920)

2018 - François Flohic, Fransız amiral (d. 1920)

2018 - Beatriz Segall, Brezilyalı oyuncu (d. 1926)

2019 - Kiran Nagarkar, Hint roman yazarı, eleştirmen, oyan yazarı ve senarist (d. 1942)

2019 - Jaroslav Weigel, Çek aktör, oyun yazarı, çizgi roman sanatçısı ve ressam (d. 1931)

2020 - Johny Bakshi, Hint film yönetmeni ve yapımcısı (d. 1932)

2020 - Jiri Menzel, Senarist ve film yapımcısı (d. 1938)

2020 - Erbil Tuşalp, Türk gazeteci ve yazar (d. 1945)

Tatiller ve özel günler

Dünya Omurilik Felçlileri Günü