Timur'un Osmanlı'ya Bakış Açısı nasıldı?

Başlangıçta Timur'un kendisini Cengiz soyuna bağlayan bir hükümdar olduğunu belirtmekte fayda vardır. Ancak Karakurum'daki büyük hanlar ona tabi, Altın Orda ve İran İlhanlıları da. Anadolu'nun da İlhanlılara bağlı vassal statüsünde devam etmesini istiyordu. Anadolu'ya ve Osmanlı tahtına o gözle bakıyor. Çok ilginç ama bu durum realiteye pek uymuyor. Çünkü Osmanlı büyüyor, hem hızlı ve hem de tutarlı bir şekilde büyüyor. Öte yandan Osmanlı devlet teşkilatı ve hükümdarların yetişme biçimi Timur tarafından kendilerine uygun görülen bu statüyü kabul edecek durumda değil, buna uygun bir şema yok. Dolayısıyla bir çatışma çıkıyor. I. Bayezid fevkalade gururlu bir hükümdar. Timur’a karşı yanlış bir politika güderek, yanlış bir tahminle hareket ediyor ve doğal olarak düşmanını iyi anlaşamıyor, analiz edemiyor. Mesela Tevarih-i Ali Osman dediğimiz anonim tarihlerden biri (ki 15. asırda yazılmıştır bu metin), Timur ve Bayezid’in kavgasında âdeta Osmanlı sultanını tenkit etmekte ve ondan söz ederken “âdemiyyi hırsıdır talan eden” diye bir mısra kullanmaktadır. Bu yorum Anadolu halkının Timur’u müreccah kılmasından ya da sevmesinden değil, ama durumun vahametini anlayıp Bayezid’in bu hiddetini, direnişini tasvib etmemesinden ileri geliyor. Bu anonim tarihin, her halükârda çağdaş bir bilgi ve görüşü aktarsa da sonradan tekrarlandığını ve birinin bunu telif ettiğini düşünecek olursak, Timur istilasının önemini anlarız. Hâlâ Anadolu şehirlerinde Timur döneminin tahribatından söz edilmektedir. Timurluların ordu düzenini, ama asıl idari yapısını, teftiş ve istihbarat kudretini, mâliyesini, ilmi düzeyini değerlendirip tedbir alamayan bir Osmanlı var; politikaları onun için yanlıştır. Osmanlı’nın gözünden Timur’a ve devletine bakacak olursak; istilacı, Asyai bir devlet olarak görüyorlar. Uzun bir zaman Anadolu edebiyatında göçebelik hâkimiyet unsuruydu ve bu düzen Timur’la aynileştirilmiştir. Hatta Tatarlar dedikleri de hakiki istilacı olan llhanlı Moğollarından çokTimurlular olmalıdır. Timur ile alâkalı Osmanlı bakışı Nasreddin Hoca hikâyelerine kadar inmiştir. Osmanlı’nın Emir Timur’a bakışında bir sempati görmek mümkün değildir, ama buna rağmen dengeye önem veren halk ve Tevarih-i Ali Osman gibi anonim eserler Osmanlı’nm bakışındaki renkliliği göstermektedir.

Kaynak: İlber Ortaylı, Türklerin Altın Çağı.